Traditional Iranian bath architecture
حمام سنتی ایرانی یکی از شاهکارهای معماری ایرانی-اسلامی به شمار می آیند که علاوه بر کارکرد بهداشتی، دارای جنبه های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز بوده اند. معماری حمام سنتی ایرانی ها به گونه ای طراحی شده است که علاوه بر ایجاد زیبایی، از لحاظ عملکردی نیز دارای ویژگی های منحصر به فردی باشد. استفاده از اصول معماری بومی، سازگاری با شرایط اقلیمی و ایجاد فضایی متناسب با ارزش های فرهنگی و دینی جامعه از ویژگی های بارز این بناها است.
حمام های عمومی از دوران باستان در ایران وجود داشته اند و به مرور زمان تحت تأثیر معماری اسلامی دچار تغییراتی شده اند. در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، حمام هایی با سیستم های گرمایشی پیشرفته مانند گرمابه های گنبدی و زیرزمینی ساخته می شد. با ورود اسلام به ایران، این حمام ها کارکردهای اجتماعی و مذهبی بیشتری یافتند و از نظر معماری نیز تکامل پیدا کردند. در دوره صفویان، حمام ها به اوج شکوه و زیبایی خود رسیدند و تزئینات کاشی کاری، نقاشی های دیواری و گچ بری های هنرمندانه به آن ها اضافه شد.
حمام سنتی ایرانی به گونه ای طراحی شده اند که هم از نظر عملکردی و هم از نظر زیبایی شناسی بی نقص باشند. اجزای اصلی این حمام ها شامل موارد زیر هستند:
ورودی حمام معمولاً دارای طاقی کوتاه و خمیده است تا مانع از ورود مستقیم هوای سرد یا گرم به داخل حمام شود. پس از ورودی، هشتی یا یک فضای واسط قرار دارد که باعث ایجاد تعادل دمایی و کاهش دید مستقیم به داخل حمام می شود.
سربینه فضایی گنبدی شکل است که به عنوان محل استراحت و آماده شدن افراد قبل از ورود به بخش گرم حمام عمل می کند. این بخش معمولاً دارای حوض آب سرد در وسط و سکوهایی در اطراف برای نشستن است. همچنین در برخی از حمام ها، بخش هایی مخصوص نگهداری لباس و وسایل شخصی تعبیه شده است.
میان در راهرویی پرپیچ وخم است که سربینه را به گرم خانه متصل می کند. این مسیر با طراحی خاص خود باعث جلوگیری از تبادل ناگهانی دما بین دو فضا شده و از ورود مستقیم هوای سرد به گرم خانه جلوگیری می کند.
گرم خانه مهم ترین بخش حمام است که شامل حوض های آب گرم، اتاق های بخار، و محل های شست وشو می شود. در این فضا، آب از طریق سیستم های گرمایشی مانند تون (گلخن) گرم می شود و به قسمت های مختلف حمام هدایت می شود.
یکی از شاهکارهای فنی حمام های سنتی ایرانی، سیستم گرمایشی گلخن است. گلخن معمولاً در زیر حمام قرار دارد و با سوزاندن چوب یا سایر سوخت های طبیعی، حرارت مورد نیاز برای گرم کردن آب و ایجاد بخار را فراهم می کند. این سیستم علاوه بر تأمین گرما، به خشک کردن فاضلاب نیز کمک می کند.
معماری حمام های سنتی ایرانی بسته به اقلیم، فرهنگ محلی و سبک های معماری مختلف، تفاوت هایی دارند. برخی از سبک های برجسته عبارتند از:
حمام های سنتی ایران علاوه بر عملکرد کاربردی، دارای تزئینات فوق العاده ای هستند که نشان دهنده هنر و فرهنگ غنی ایرانی اند. این تزئینات شامل موارد زیر می شود:
کاشی های هفت رنگ و معرق، نقوش اسلیمی و هندسی را روی دیوارها و سقف حمام ها به تصویر می کشند.
در برخی از حمام ها مانند حمام وکیل شیراز، نقاشی های دیواری از صحنه های تاریخی و افسانه ای دیده می شود.
حمام های سنتی نه تنها محلی برای نظافت، بلکه یکی از مهم ترین فضاهای اجتماعی در فرهنگ ایرانی بوده اند. مردم در این مکان ها گرد هم می آمدند، اخبار روز را رد و بدل می کردند و حتی مراسم هایی مانند حنابندان و جشن های محلی در حمام ها برگزار می شد.
معماری حمام های سنتی ایرانی نشان دهنده درایت و هنر معماران ایرانی در هماهنگی با اقلیم و فرهنگ جامعه است. این حمام ها نه تنها دارای سیستم های مهندسی پیشرفته ای مانند گرمایش از کف و تهویه طبیعی بوده اند، بلکه از نظر زیبایی شناسی نیز یکی از مهم ترین بناهای تاریخی ایران به شمار می روند. امروزه بسیاری از این حمام ها به موزه تبدیل شده اند و همچنان به عنوان نمادهایی از شکوه معماری ایرانی شناخته می شوند.
بایوکریت - Biocrete
فروش انواع کاشی و آجر لعاب دار با بهترین کیفیت و نازلترین قیمت | بایوکریت، آمیخته با هنر خاندان ابولحسنی
.PNG){kind=logo}
نظر خود را بیان کنید...