بررسی
کاشی جناقی

کاشی جناقی 

کاشی جناقی یکی از هنرهای معماری سنتی ایران است که با استفاده از قطعات کوچک کاشی، طرح‌ها و الگوهای پیچیده و زیبا ایجاد می‌شود. این نوع کاشی‌کاری به دلیل طرح‌های هندسی و منحنی‌های زیبایش، توجه بسیاری از هنردوستان و معماران را به خود جلب کرده کاشی جناغی، یکی از عناصر ارزشمند و اصیل در معماری سنتی ایران است که با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع خود، زیبایی و شکوهی خاص به بناها می‌بخشد. این نوع کاشی که اغلب در قسمت‌های مختلف بنا مانند سردر، ایوان، گنبد و دیوارها به کار می‌رود، نقش مهمی در تزیین و ایجاد هویت بصری ساختمان‌ها دارد.

اویژگی‌های کاشی جناقی

• طرح‌های هندسی: کاشی جناغی عمدتاً از طرح‌های هندسی تشکیل شده است که با دقت و ظرافت کنار هم قرار می‌گیرند. این طرح‌ها ممکن است شامل مثلث‌ها، لوزی‌ها، چندضلعی‌ها و منحنی‌های مختلف باشد.
• استفاده از رنگ‌های متنوع: در کاشی جناقی از رنگ‌های مختلفی استفاده می‌شود که هر یک به زیبایی و جذابیت طرح افزوده و ترکیبی از هنر و ریاضی را به نمایش می‌گذارد.
• مقاومت و دوام: کاشی جناغی به دلیل مواد مرغوب و فرآیند تولید دقیق، دارای مقاومت بالایی در برابر سایش و فرسودگی است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که این کاشی‌ها برای استفاده در فضاهای داخلی و خارجی مناسب باشند.
• طرح‌های متنوع: کاشی‌ جناقی دارای طرح‌های بسیار متنوعی هستند که از اشکال هندسی ساده تا طرح‌های پیچیده و اسلیمی را شامل می‌شود.
• رنگ‌های زنده: این کاشی‌ها در رنگ‌های متنوعی تولید می‌شوند که اغلب شامل رنگ‌های آبی، فیروزه‌ای، زرد، سبز، قرمز و قهوه‌ای است.
• مقاومت بالا: کاشی جناقی به دلیل لعاب‌دار بودن، مقاومت بالایی در برابر رطوبت، سرما و گرما دارد.
• زیبایی بصری: کاشی جناقی با ایجاد بازی نور و سایه، زیبایی بصری خاصی به بناها می‌بخشند.
• هویت بخشی: کاشی های جناقی به عنوان یکی از عناصر اصلی معماری سنتی ایران، به بناها هویت و اصالت می‌بخشد.

کاربردهای کاشی جناقی

• تزئین بناهای مذهبی: کاشی جناقی به طور گسترده‌ای در تزئین مساجد، مقابر و سایر بناهای مذهبی استفاده می‌شود. طرح‌های پیچیده و معنوی این کاشی‌ها به زیبایی و جلال این اماکن می‌افزایند.
• دکوراسیون داخلی: استفاده از کاشی جناغی در دکوراسیون داخلی منازل، سالن‌ها و فضاهای تجاری می‌تواند جلوه‌ای خاص و متفاوت به این فضاها ببخشد. این کاشی‌ها می‌توانند به عنوان پوشش دیوارها، کف‌ها و حتی سقف‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
• فضاهای شهری: در برخی از شهرها و میادین عمومی، کاشی جناغی برای تزئین و زیباسازی محیط‌های شهری به کار می‌رود. این استفاده‌ها می‌تواند شامل پوشش مجسمه‌ها، فواره‌ها و نماهای ساختمانی باشد.
• سردر: کاشی جناقی برای تزئین ورودی بناها و ایجاد یک نقطه کانونی
• ایوان: برای پوشش دیوارهای داخلی و خارجی ایوان و ایجاد فضایی زیبا و دلنشین
• گنبد: برای پوشش گنبد و ایجاد یک سطح براق و درخشان
• دیوارها: کاشی جناقی برای پوشش دیوارهای داخلی و خارجی بنا و ایجاد یک سطح زیبا و مقاوم

انواع کاشی جناقی

کاشی‌های جناقی از نظر طرح، رنگ و ابعاد بسیار متنوع هستند.

• کاشی‌های هندسی: این نوع کاشی‌های جناقی دارای طرح‌های ساده و هندسی هستند.
• کاشی‌های اسلیمی: کاشی‌های اسلیمی دارای طرح‌های پیچیده و گلدار هستند.
• کاشی‌های خطی: این نوع کاشی‌های جناقی دارای خطوط ساده و ممتد هستند.
• کاشی‌های کتیبه‌ای: روی این نوع کاشی‌ها، کتیبه‌هایی با مضامین مذهبی یا تاریخی نوشته می‌شود.

فرآیند تولید کاشی جناغی

تولید کاشی جناغی یک فرآیند پیچیده و هنری است که نیاز به دقت و مهارت بالا دارد. ابتدا قطعات کاشی با دقت برش داده شده و سپس با استفاده از چسب‌های مخصوص و ملات، کنار هم قرار می‌گیرند. در نهایت، سطح کاشی‌ها صاف و صیقلی شده و آماده نصب می‌شود.

1.استخراج و آماده‌سازی خاک رس

• استخراج: خاک رس مرغوب از معادن مختلف استخراج می‌شود. این خاک باید دارای خلوص بالا و ویژگی‌های مناسب برای تولید کاشی باشد.
• تهیه و آماده‌سازی: خاک استخراج شده برای ساخت کاشی جناقی، ابتدا به کارخانه منتقل شده و سپس پس از عبور از مراحل مختلفی مانند غربال کردن، شستشو و آسیاب شدن، به حالت دوغاب در می‌آید.

2. شکل‌دهی کاشی

• قالب‌گیری: دوغاب حاصل از مرحله قبل، به قالب‌های مخصوصی ریخته می‌شود تا شکل اولیه کاشی به دست آید.
• پرس کردن: در برخی موارد، از دستگاه‌های پرس برای شکل‌دهی کاشی استفاده می‌شود.
• خشک کردن: پس از شکل‌دهی، کاشی‌ها در دمای مناسب خشک می‌شوند تا رطوبت اضافی آن‌ها گرفته شود.

3. لعاب‌کاری

• تهیه لعاب: لعاب‌ها ترکیبات شیمیایی خاصی هستند که به صورت مایع روی سطح کاشی کشیده می‌شوند. لعاب‌ها علاوه بر ایجاد رنگ و جلوه زیبا، به کاشی مقاومت و دوام می‌بخشند.
• لعاب‌زنی: لعاب به صورت یک لایه نازک روی سطح کاشی خشک شده پاشیده یا آغشته می‌شود.

4. نقاشی و تزئین

• طراحی: طرح‌های مورد نظر با استفاده از قلم مو و رنگ‌های معدنی روی لعاب خام کاشی کشیده می‌شوند.
• پخت اولیه: کاشی‌های نقاشی شده در کوره با دمای پایین پخته می‌شوند تا رنگ‌ها تثبیت شوند.

5. پخت نهایی

• کوره پخت: کاشی‌ جناقی لعاب‌کاری شده و نقاشی شده در کوره‌های مخصوص با دمای بسیار بالا پخته می‌شوند. در این مرحله، لعاب ذوب شده و با بدنه کاشی ترکیب می‌شود و سطحی شفاف و براق ایجاد می‌کند.

6. کنترل کیفیت و بسته‌بندی

• کنترل کیفیت: پس از پخت، کاشی‌ها از نظر کیفیت، رنگ و ابعاد مورد بررسی قرار می‌گیرند.
• بسته‌بندی: کاشی‌ جناقی باکیفیت، بسته‌بندی شده و آماده ارسال به بازار می‌شوند.

نتیجه‌گیری

کاشی جناقی نمادی از هنر و فرهنگ ایران باستان است که با زیبایی و ظرافت خاص خود، توانسته جایگاه ویژه‌ای در معماری و دکوراسیون پیدا کند. استفاده از این نوع کاشی‌ها می‌تواند جلوه‌ای خاص و منحصر به فرد به هر فضایی ببخشد.کاشی جناقی به عنوان یکی از ارزشمندترین عناصر معماری سنتی ایران، با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و زیبایی بی‌نظیر خود، جلوه‌ای خاص به بناها می‌بخشد. این کاشی‌ها علاوه بر جنبه تزئینی، دارای مقاومت بالا و دوام طولانی نیز هستند. استفاده از کاشی جناقی در معماری مدرن نیز نشان از اهمیت و جایگاه بالای این هنر در معماری ایرانی دارد.